گزارش، چشم انداز خط لوله انتقال گاز ترانس خزر - مجله تور یک روزه

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران، اخیرا واشنگتن در راستای طرح های توسعه طلبانه اش برای عرضه گاز طبیعی مایع یا ال ان جی به بازار اروپا و محدود کردن دسترسی گاز ارزان قیمت روسیه به این بازار، به طور فزاینده ای کشورهای اروپایی هم پیمانش را وادار به تهیه گاز از سایر کشورها به غیر از روسیه نموده است. خط لوله انتقال گاز خزر یکی از این گزینه های مورد حمایت آمریکا است و واشنگتن پیش از این بارها و بارها اعلام نموده که از این خط لوله نه تنها در تماس با متحدین اروپایی بلکه با مقامات فعلی جمهوری آذربایجان و ترکمنستان نیز حمایت می نماید. امریکا به طور جدی به دنبال درگیر کردن ترکمنستان در اجرای این پروژه است.

خط لوله ترانس خزر پیشنهادی است برای دور زدن روسیه و ایران برای حمل گاز ترکمنستان به وسیله دریای خزر به جمهوری آذربایجان و اتصال آن با خطوط لوله جهت اروپا. این خط لوله پیشنهادی با ظرفیت فرضی انتقال 30 میلیارد متر مکعب گاز در سال (82 میلیون متر مکعب در روز) می تواند با متصل شدن به خط لوله قفقاز جنوبی، گاز را به ترکیه و از آنجا با اتصال به خط لوله طرح ریزی شده ناباکو به جنوب شرقی اروپا منتقل کند.

نکته مهم در این طرح که اجرای پروژه را پیچیده نموده، اختلاف بیش از اندازه بستر دریای خزر میان ترکمنستان و جمهوری آذربایجان است که ترکمنستان را مجبور می نماید از سرزمین های ساحلی ایران یا روسیه برای عبور خط لوله گازی خود استفاده کند. برای سال های متمادی، پنج کشور همسایه دریای خزر به دلیل اختلاف نظر درباره خطوط لوله، بسیاری از زمینه های مورد مناقشه، معین شدن منطقه آبی و غیره نتوانستند به توافق جامعی برسند.

با امضای کنوانسیون وضعیت حقوقی دریای خزر در آگوست سال 2018 از سوی ایران، جمهوری آذربایجان، قزاقستان، روسیه و ترکمنستان که مذاکرات آن بیش از 20 سال به طول انجامید، عشق آباد و باکو کوشش های خود را برای راه اندازی خط لوله گاز ترانس خزر افزایش دادند. این اقدامات با حمایت های واشنگتن برای پیشبرد این پروژه همراه بوده است. این امر به ویژه در نامه دونالد ترامپ به قربانقلی بردی محمداف رئیس جمهور ترکمنستان که از سوی سفیر ایالات متحده در عشق آباد تقدیم وی شد نیز مورد تاکید نهاده شد. در این نامه به طور خاص بر حمایت واشنگتن از چشم انداز احتمالی صادرات گاز عشق آباد به غرب به وسیله جمهوری آذربایجان با استفاده از خط لوله انتقال گاز ترانس خزر تاکید شده بود.

ترکمنستان بارها اعلام نموده است که با صادرات گاز طبیعی به بازارهای خارجی به ویژه اروپا، می تواند صادرات گاز خود را متنوع کند. با این حال، تحویل گاز ترکمنستان به وسیله کریدور گاز جنوبی احتیاج به حل مسائل اولیه دارد، از جمله: تصمیمات مربوط به سرمایه گذاری و قیمت گذاری، هزینه های فراوری، هزینه های حمل و نقل و ایستگاه های خرید گاز. علاوه بر این، عدم حمایت سیاسی یا مالی محکم از خارج از ترکمنستان در زمینه اجرای خط لوله گاز ترانس خزر تاکنون، عشق آباد را مجبور نموده است تا گاز خود را به چین صادر کند.

اکنون عشق آباد معتقد است که کنوانسیون وضعیت حقوقی دریای خزر امکان ساخت خط لوله گاز ترانس خزر را به وسیله بستر دریای خزر به جمهوری آذربایجان و اتصال آن به خط لوله گاز طبیعی ترانس آناتولی (تاناپ) امکان پذیر می نماید. این خط لوله انتقال گاز از جمهوری آذربایجان به وسیله گرجستان و ترکیه به مرز یونان متصل شده و در آنجا با خط لوله ترانس-آدریاتیک (تاپ) به جنوب اروپا ادامه خواهد یافت. جمهوری آذربایجان به گاز ترکمنستان نیز احتیاج دارد چرا که خط لوله گاز طبیعی ترانس آناتولی بدون آن با ظرفیت کامل نمی تواند کار کند.

با این وجود ایران ممکن است با چندین بخش از بستر دریای خزر که خط لوله ترانس خزر احتمالا از آن عبور خواهد نمود ابراز مخالفت کند. بهروز نامداری نماینده شرکت ملی گاز ایران که در نخستین همایش مالی خزر در عشق آباد در اواخر مرداد ماه امسال شرکت نموده بود، بیان داشت این مخالفت برای آن است که خط لوله گاز ممکن است آسیب جدی به محیط زیست منطقه وارد نماید. وی تاکید نمود که ساخت خط لوله از شمال به غرب دریای خزر ممکن است خسارت جدی به محیط زیست منطقه وارد نماید و از این رو ایران مخالف ساخت آن است. وی یادآوری نمود که ایران به همسایگان خود پیشنهاد می دهد که از زیرساخت های خط لوله گاز و ترمینال های ایران برای ارسال گاز به بازارهای جهانی استفاده نمایند (1). البته نمی توان رد کرد که تشدید تنش ها میان ایران و امریکا عامل مهمی در مخالفت تهران با پروژه ای باشد که از حمایت های جدی واشنگتن برخوردار است.

اگرچه نخستین مجمع مالی خزر که یک سال پس از امضای کنوانسیون حقوقی دریای خزر برگزار گردید، می تواند به عنوان نشانه ای از تعاملات جدید بین کشورهای همسایه دریای خزر تلقی گردد، با این وجود امیدهای عشق آباد برای احیای احتمالی کار بر روی خط لوله گاز ترانس خزر هنوز عملی نشده است.

علاوه بر این، دلیل دیگری وجود دارد که احتمالاً پروژه خط لوله گاز تراس خزر در آینده نزدیک عملی نگردد. ممکن است ترکمنستان به عنوان تأمین نماینده اصلی گاز در این پروژه از ذخایر گاز طبیعی کافی برخوردار نباشد. در عین حال چین به عنوان خریدار اصلی گاز این کشور در حال حاضر، ممکن است این پروژه را مسدود کند؛ زیرا پکن علاقه مند است فقط خودش گاز ترکمنستان را در آینده قابل پیش بینی خریداری کند.

خط لوله انتقال گاز ترانس خزر، قرار بود بخشی از کریدور گاز جنوبی باشد. با این حال، برای این که مشارکت ترکمنستان در این پروژه بتواند سودآور باشد، عشق آباد باید به میزان قابل توجهی فراوری را افزایش دهد که به احتمال زیاد بدون سرمایه گذاران خارجی که ترجیح می دهند همه خطرات در این زمینه را در نظر بگیرد، این امر ممکن نخواهد بود. سرمایه گذاران خارجی نگرانی های بسیاری دارند. اصلی ترین مساله برای آن ها این است که آیا ترکمنستان قادر است حجم گاز مورد احتیاج این پروژه را در کنار دیگر پروژه های گازرسانی اش از جمله خط لوله گاز ترکمنستان - افغانستان - پاکستان - هند موسوم به تاپی تامین کند یا نه. از این رو سرمایه گذاران خارجی علاقه مند هستند که به طور عینی منابع طبیعی گاز ترکمنستان را مطالعه نمایند اما تاکنون، عشق آباد هیچ تمایلی برای افشای این اطلاعات نشان نداده است.

علاوه بر این، آینده خط لوله انتقال گاز ترانس خزر امروزه با کاهش قطعی علاقه از طرف کشورهای اروپایی در وضعیت مبهمی نهاده شده است. این امر به ویژه به دلیل این واقعیت است که ایتالیا از ظرفیت های مایع سازی گاز طبیعی برخوردار است، بنابراین می تواند مساله انرژی های مورد احتیاجش را بدون خرید گاز از روسیه یا ترکمنستان به وسیله کریدور گاز جنوبی با خرید گاز طبیعی مایع از قطر حل نماید. قابلیت های مشابهی در اسپانیا و تعدادی دیگر از کشورهای اروپایی نیز وجود دارد. به عبارت دیگر، یک جایگزین وجود دارد.

1. https:، ، sptnkne.ws، 8VRg