ایران درمسیر تجارت ترانزیتی کشورهای منطقه - مجله تور یک روزه

راه آهن خواف- هرات به طول 225 کیلومتر شامل چهار قطعه است که بخش واقع در ایران (قطعه یک و دو) جمعاً به طول 76 کیلومتر از خواف تا مرز شمتیغ در استان خراسان رضوی واقع شده است. در ادامه قطعات سوم و چهارم در کشور افغانستان واقع هستند که قطعه سوم آن به طول 62 کیلومتر از مرز شمتیغ تا ایستگاه روزنک ادامه یافته و قطعه 4 آن نیز از ایستگاه روزنک تا شهر هرات به طول 85 کیلومتر می باشد. 3 قطعه از این خط را ایران ساخته است. یعنی یک قطعه از داخل خاک افغانستان را هم ایران ساخته است. ساخت قطعه چهارم از روزنک تا هرات در تعهد کشور افغانستان است.

این خط ریلی در نهایت به فرودگاه هرات می رسد. خط آهن ایران-افغانستان در 3 قطعه ای که افتتاح شده 7 ایستگاه دارد که 5 ایستگاه در ایران و 2 ایستگاه درافغانستان واقع شده است. ایستگاه شمتیغ در پایانه مرزی قرار گرفته است.

محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی در گفت و گو با ایران ساخت خط آهن ایران-افغانستان را با رویکرد تقویت پیوند دو ملت ایران و افغانستان که تمدن و فرهنگی مشترک دارند ارزیابی کرد و گفت: این راه آهن با هدف بازسازی دوباره کشور دوست و برادر افغانستان در سال 1385 در تفاهمی بین دو کشور، احداث شده است.

وزیر راه وشهرسازی گفت: در احداث این خط راه آهن علاوه بر توسعه و تقویت روابط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دو کشور با تسهیل صادرات و واردات کالا و مسافرت بین دو کشور و دسترسی مناسب ریلی افغانستان از طریق ایران به دیگر مناطق بین المللی اعم از آب های آزاد جنوب، منطقه قفقاز، ترکیه، عراق و اروپا، پوشش خدمات ترابری ریلی برای حدود 1.5 میلیون نفر از مردم افغانستان در منطقه هرات بوده است.

افغانستان به آب های آزاد رسید

خط آهن ایران-افغانستان بخش مهمی از کریدور ترانزیتی غرب-شرق و بالعکس است که قرار است در نهایت ایران را به چین و افغانستان از راستا ریلی به هند، ترکیه و اروپا متصل کند. مهم ترین ویژگی این خط بازشدن دسترسی افغانستان از طریق ایران به آب های آزاد و بنادر ایران است.

خط آهن خواف-هرات از ایستگاه خواف آغاز می شود. این خط از طریق راه آهن بافق - مشهد به شبکه ریلی ایران، به استان های دیگر کشور و مرزهای تحت پوشش ریلی متصل می شود. مقصد اصلی جابه جایی بار از راه آهن خواف-هرات، شهرهای مشهد، تهران و بندرعباس (برای انتقال بارهای وارداتی یا صادراتی افغانستان) است. علاوه بر این افغانستان از این طریق به کشورهای حوزه قفقاز، حوزه دریای خزر و آب های آزاد جنوب ایران و با تکمیل راه آهن غرب، در آینده به کشورعراق، سوریه و دریای مدیترانه دسترسی خواهد داشت.

از راستا دیگر، این خط از طریق راه آهن در دست اجرای چابهار - زاهدان - مشهد، از شرق کشور به کریدور ترانزیتی ریلی جدید شمال - جنوب متصل خواهد شد. در حال حاضر راه آهن خواف-هرات از راستا راه آهن بافق - مشهد به کریدور شمال - جنوب متصل است. از راه آهن خواف-هرات افغانستان به ترکیه و اروپا متصل می شود. همچنین راه آهن خواف-هرات در آینده شبکه ریلی ایران را به شبکه ریلی چین از طریق راه آهن ازبکستان و تاجیکستان متصل می کند. در واقع ویژگی های این خط آن را به یکی از طرح های مهم ملی و بین المللی تبدیل کرده که موجب افزایش ارز آوری اقتصادی و انتقال ارزان و به صرفه کالا و خدمات برای دو کشور ایران و افغانستان می شود و علاوه بر افزایش ثبات، امنیت و معیشت در منطقه، در افزایش اشتغال نقش زیادی دارد.

خطوط ترانزیتی ایران

توسعه حمل ونقل ریلی به خاطر کم هزینه بودن و بالاترین سطح ایمنی، مورد توجه کشورها است. البته علاوه بر راستاهای داخلی، توسعه راستاهای ترانزیتی برای هر کشوری مزیتی دیگر است. راستاهای ترانزیتی، با توجه به درآمدزایی ارزی، اهمیت بالایی برای کشورها دارد. در بیشتر کشورهای توسعه یافته، بیشترین نقل وانتقال بار از راستا ریلی است. به همین جهت کشورها، درکنار توسعه شبکه ریلی داخلی اتصال شبکه داخلی به شبکه های بین المللی را مد نظردارند. برای داشتن راستاریلی ترانزیتی، موقعیت جغرافیایی کشورها اهمیت دارد. علاوه برآن ثبات، پایداری و امنیت 3 عامل در جذب بار از راستا ترانزیتی است. ایران با داشتن تمام این مشخصه ها، از جمله کشورهایی است که در عبور و حمل بار تجاری کشورهای منطقه و همچنین کشورهای واقع در شمال، جنوب و شرق آسیا نقش مهمی دارد.

در حال حاضر دو راستا ترانزیتی اصلی کشور، که ایران را به مناطق دیگر متصل می کند راستا ترانزیتی شمال-جنوب و شرق به غرب است. در راستا شمال- جنوب راه آهن ایران از بنادر جنوبی(بندرعباس و چابهار) و سپس از راستا ریلی به بنادر شاقتصادی(آستارا) و از آنجا به جمهوری آذربایجان و روسیه و کشورهای اروپایی می رسد.

راستا ترانزیت ریلی شمال جنوب از بندرعباس تا رشت در دست بهره برداری است. و خط رشت-کاسپین-آستارا در دست ساخت است تا این خط تکمیل شود. از طرف دیگر با ساخت راه آهن چابهار-زاهدان، این خط نیز از راستا دیگر به کریدور شمال-جنوب متصل می شود.

راستا ترانزیتی دیگر در کشور راستا غربی-شرقی است. این کریدور اکنون با تکمیل راه آهن ایران-افغانستان اهمیت دو چندانی هم برای دو کشور هم برای کشورهای شرق آسیا دارد.

5 راستا ریلی ترانزیتی در کشور در حال حاضر در حال ساخت است که بهره برداری از آنها اتصال ایران به اروپا، دریای مدیترانه و آب های جنوب (راستا جدید) را از راستا ریلی امکان پذیر می کند.

مهم ترین خطوط ترانزیت ریلی داخلی در دست احداث عبارتند از: طرح های راه آهن کرمانشاه - خسروی (ترانزیت به عراق) بستان آباد - تبریز (ترانزیت به ترکیه و آذربایجان و از آنجا به اروپا)، رشت - آستارا (ترانزیت به آذربایجان و از آنجا به روسیه و شمال اروپا)، چابهار - زاهدان - مشهد (ترانزیت به کشـورهای آسیای میانه)و راه آهن رشت - کاسپین (ترانزیت به کشورهای حوزه دریای خزر). این خطوط مکمل کریدور ریلی غرب به شرق(و بالعکس) و شمال به جنوب(و بالعکس) است.

اهمیت راه آهن ایران-افغانستان

حمید عزت آبادی پور، رئیس کمیسیون لجستیک و حمل ونقل اتاق ایران، توسعه خط ترانزیتی در ایران را برای ایران حیاتی دانست و گفت: ایران به خاطر موقعیت جغرافیایی و همسایگی با کشورهای مختلف، از جمله کشورهایی که به دریا راه ندارند، جایگاه ویژه ای در منطقه دارد.برای حمل کالاهای این کشورها به نقاط مختلف جهان، ایران پتانسیل ویژه ای دارد. اما استفاده از این ظرفیت در دهه های گذشته مطلوب نبوده است. هرچند در برخی سال ها پیشرفت خوبی در توسعه راستا ترانزیتی و افزایش آمار ترانزیت را داریم اما در بسیاری سال ها افزایش ظرفیت ترانزیتی اولویت های اول ما نبوده است و برنامه ای برای توسعه و تسهیل مسائل ترانزیتی نداشتیم.

او دو دلیل مهم را برای در اولویت بودن ساخت و توسعه راستا ترانزیتی در کشور نام برد و گفت: به دو دلیل باید در رویکردها نسبت به توسعه ترانزیتی تغییر ایجاد شود. افزایش ارز آوری با استفاده از ترانزیت است. مخصوصاً وقتی می خواهیم اقتصاد را بدون نفت اداره کنیم چه گزینه ای بهتر از ترانزیت کالا بویژه به کشورهای همسایه است تا منابع ارزی ایجاد کنیم. از طرف دیگر وقتی راستاهای ترانزیتی گسترش یافت صادرات کالاهای ایرانی هم تسهیل می شود و این موضوع رونق دیگری در ارز آوری به دنبال دارد.

دلیل دوم برای در اولویت قرار دادن توسعه شبکه ترانزیتی از نگاه رئیس کمیسیون حمل ونقل اتاق، این است که وجود کریدورهای ترانزیتی از لحاظ استراتژیک و ایجاد ارتباط با کشورهای دیگر اهمیت زیادی دارد. با استفاده از ترانزیت وابستگی کشورها به راستاهای ترانزیتی ایرانی بیشتر می شود و این موضوع در روابط دو جانبه بسیار اثرگذار است. گسترش روابط سیاسی، منطقه ای و ژئوپلیتیک حاصل توسعه راستاهای ترانزیتی است.

رئیس کمیسیون حمل ونقل اتاق با اشاره به ساخت راه آهن خواف-هرات گفت: در بین کشورهای همسایه قطعاً افغانستان مهمترین کشوری است که به راستاهای ترانزیتی ایران برای صادرات و واردات محموله ها نیاز دارد.

همچنین افغانستان به عنوان کشور دوست، برای ما ازنظر مباحث سیاسی، اقتصادی و امنیتی اهمیت دارد.خبر افتتاح راه آهن ایران-افغانستان امیدی برای گسترش تجارت دو کشور ایجاد کرده است. خوشبختانه این خط به داخل خاک افغانستان پیش رفته است. امید دارم ایران در ادامه ایجاد خط تا هرات حتماً از امکانات خود استفاده کند تا تکمیل خط تسهیل شود.

او گفت: انتظار این است که بعد از بهره برداری، برنامه ریزی برای سیرو حرکت منظم قطارها برای حمل بار از نقاط مختلف تسهیل شود تا مسائل تجاری افغانستان حل شود و همچنین استفاده از منافع افزایش تجارت افغانستان برای ایران حاصل شود.وصل شدن راه آهن ایران به افغانستان به این مفهوم است که افغانستان از طریق ریل به اروپا و کشورهای جنوب براحتی و ساده تر می تواند تجارت داشته باشد.

رئیس کمیسیون حمل ونقل اتاق ایران افزود: ایران قبلاً هم راستاهای ترانزیتی را در اختیار کشورها قرارداده است. اما در راستاهای جاده ای که به پایانه های مرزی وصل می شود، به خاطر حضور دستگاه های مختلف، حمل ونقل کند و ترانزیت مختل شده است برای مثال، بار وارداتی افغانستان که از بنادر چین در کمتر از یک ماه به بندرعباس می رسید به خاطر موانع متعدد که ایجاده شده است، بیش از یک ماه طول می کشد این بار راستا جاده ای را از ایران تا افغانستان طی کند.

همین موضوع باعث شکایت و نارضایتی تجار افغانستانی شده است. اما دولت اخیراً تصمیم خوبی گرفته است و مسئولیت پایانه ها را به وزارت راه و شهرسازی و سازمان راهداری سپرده است تا ترانزیت از ایران تسهیل شود. اما در هر صورت راه آهن نقش محوری دارد و با توجه به تسهیلاتی که گمرک برای راه آهن ایجاد کرده سرعت حمل کالا از ایران افزایش می یابد.

به گفته عزت آبادی پور، افغانستان یکی از مقاصد صادراتی ایران است. فولاد، مواد معدنی، سیمان و کالاهای کشاورزی از ایران به افغانستان صادر می شود. با توجه به اینکه فولاد، سیمان و...کالاهای سنگینی است حمل این کالاها با قطار، سرعت حمل و همچنین حجم بار را افزایش می دهد که بسیار اقتصادی است.این نکته بسیار خوبی برای توسعه صادرات مخصوصاً صادرات به افغانستان به عنوان هدف بالقوه خواهد بود. از این راستا همچنین برای صادرات مجدد کالاها از هرات به کشورهای شرق آسیا می توان استفاده کرد.

او با اشاره به اینکه این خط قطار مسافری هم دارد گفت: راه اندازی قطارهای مسافری بین هرات -مشهد -تهران می تواند گامی دیگر برای توسعه حمل ونقل ریلی و گردشگری زیارتی و سایر شقوق گردشگری باشد. راستا افغانستان تازه راه اندازی شده و در ماه ها و سال های آینده جذب مسافر از این راستا افزایش می یابد. ایمنی بالا، برای این خط ریلی کارگشا است.