انتقال آب دریای خزر توجیه مالی دارد؟ - مجله تور یک روزه

عبدالرضا کرباسی در گفت و گو با خبرنگاران ضمن اشاره به اینکه انتقال آب دریای خزر توجیه مالی ندارد،اظهار کرد: موضوع انتقال آب دریای خزر به استان های کم آب کشور از حدود سال 1390 مطرح شده بود. انتقال آب از دریای خزر به سمنان یا سایر شهرهای بیابانی کشور از نظر مالی توجیه ندارد چرا که پس از طی فرآیند نمک زدایی، انتقال آب بسیار گران قیمت خواهد بود.

امکان صرفه جویی 15 میلیارد مترمکعبی آب در بخش کشاورزی

وی ادامه داد: از طرف دیگر باید بپذیریم که ایران دارای شرایط اقلیمی خاصی است و شاید در آینده ای نزدیک در بعضی مناطق کشور احتیاج به نصب و راه اندازی واحدهای نمک زدا - آب شیرین کن- داشته باشیم ولی قبل از هر اقدامی، مدیریت آب باید در ایران متحول گردد. تا زمانی که 100 میلیارد مترمکعب آب طی سال برای مصارف کشاورزی، صنعتی و شرب به صورت غیر بهینه تخصیص داده می گردد نباید به روش های گران قیمت تهیه آب شیرین روی آورد چرا که فقط در بخش کشاورزی حداقل 15 میلیارد متر مکعب آب طی یک سال قابل صرفه جویی است.

تلخ آب ناشی از فرایند نمک زدایی 3 میلیون تن در سال است

کرباسی با بیان اینکه دریای خزر یک محیط بسته است و عملا در سال های اخیر به دلایل مختلف بخش بیولوژیک آن تا حد زیادی از بین رفته است، اظهار کرد: هر نوع تنش زیست محیطی دیگر برای این دریا می تواند سبب نابودی کامل این پهنه آبی گردد. تخلیه تلخ آب ناشی از فرآیند نمک زدایی که حدود 3 میلیون تن در سال است به دریای خزر آسیب می زند، علاوه بر این انواع مواد شیمیایی همراه تلخ آب وارد دریای خزر می شوند و از رشد جلبک در سیستم واحدهای نمک زدا جلوگیری می نمایند، همچنین این مواد شیمیایی برای آبزیان سمی هستند.

ضوابط زیست محیطی انتقال آب دریای خزر

این استاد محیط زیست دانشگاه تهران در ادامه با اشاره به اینکه به هر صورت انتقال آب دریای خزر ضوابط زیست محیطی خاص خود را دارد، توضیح داد: در بخش ضوابط زیست محیطی این کار، دو موضوع قابل آنالیز است که اولین آن نمک زدا کردن آب دریای خزر در محل و دومین موضوع انتقال آب شور به استان سمنان و اجرای عملیات نمک زدایی در آن استان است.

کرباسی ادامه داد: بر اساس ضوابط زیست محیطی سازمان حفاظت محیط زیست، تخلیه پساب نباید موجب افزایش آلاینده ها در شعاع صد متری نقطه پذیرنده پساب گردد. مدل سازی های اولیه که از سوی هواداران اجرای واحدهای نمک زدا اجرا شده است، نشان می دهد که این پساب ها در حد استاندارد باقی می ماند. حتی معتقدند که وضعیت و کیفیت آب دریای خزر با انجام این کار بهبود پیدا می نماید.

برداشت آب از دریای خزر، آب این دریا را شورتر می نماید؟

این استادیار ژیوشیمی زیست محیطی دریایی دانشگاه تهران با بیان اینکه در سال های اخیر مدل سازی با استفاده از نرم افزارهای قفل شکسته مرسوم شده است که نتایج واقعی را نشان نمی دهند، گفت: به هرحال فرآیند شیرین کردن آب دریای خزر سبب می گردد که سالانه حدود 3 میلیون تن نمک به دریا افزوده گردد و در طی 20 سال (طول عمر یک واحد نمک زدا) این رقم به 60 میلیون تن می رسد. چه تضمینی وجود دارد که این حجم نمک، تاثیری بر شوری کل آب دریای خزر نگذارد؟

کرباسی با تاکید بر اینکه اثر سمی بودن مواد شیمیایی ناشی از انتقال آب بر آبزیان دریای خزر باید سنجیده گردد، توضیح داد: کاهش اکسیژن محلول در آب نیز باید آنالیز گردد و همه این ها مستلزم آزمایش های واقعی هستند و استفاده از نرم افزارهای قفل شکسته جوابگو نیست.

به گفته معاون سابق محیط زیست دریایی سازمان محیط زیست در صورتی که واحدهای نمک زدا در بهره برداری از آبزیان دریای خزر اثر منفی نداشته باشند تاثیر منفی بر معیشت بومی های شمال کشور ندارد.

برداشت از آب دریای خزر بدون موافقت کشورهای پنج گانه اطراف این دریا امکان پذیر است؟

کرباسی در ادامه در پاسخ به این سوال که آیا بدون موافقت کشورهای پنچ گانه اطراف دریای خزر می توان از آب دریای خزر بهره برداری کرد، شرح داد: یکی از پروتکل های کنوانسیون تهران - کنوانسیون حفاظت از محیط زیست دریای خزر- بهره برداری از آب شیرین حوضه های آبریزی است که به دریای خزر وارد می شوند. بر این اساس آب شیرین ورودی به این پهنه آبی باید تضمین شده باشد و در فرایند آن اختلالی ایجاد نگردد بنابراین هر یک از کشورهای پنجگانه اطراف دریای خزر موظف هستند که این موضوع را رعایت نمایند اما در این کنوانسیون به صورت خاص به برداشت آب شور از دریای خزر اشاره نشده است.

این استادیار ژئوشیمی زیست محیطی دریایی دانشگاه تهران ادامه داد: در حال حاضر نظر من درباره انتقال آب دریای خزر -حتی اگر آزمایش های تست سمیت نشان دهند که واحدهای نمک زدا اثر منفی زیست محیطی بر این دریا ندارند-، مثبت نیست.

به جای انتقال آب دریای خزر، مصرف آب بخش کشاورزی را بهینه کنیم

کرباسی با تاکید بر اینکه در کشور ما فقط در بخش کشاورزی حداقل 15 میلیارد متر مکعب آب در طی یک سال قابل صرفه جویی است، توضیح داد: از این رو نباید به روش های گران قیمت تهیه آب شیرین روی آورد و به جای آنکه سرمایه ای را برای نمک زدا کردن آب به کار بگیریم، اقدامات بهینه سازی در بخش کشاورزی انجام دهیم چرا که ممکن است اقدامات بهینه سازی در زمینه کشاورزی آب بیشتری نسبت به شیرین کردن آب دریای خزر فراهم کند.

وی در انتها با تاکید بر اینکه توان اکولوژیک هر منطقه برای فعالیت های خاصی است و این فعالیت ها نباید سبب گسترش سایر اقداماتی گردد که خارج از توان اکولوژیک منطقه است، اظهار کرد: نوع فعالیت های مالی هر نقطه ای باید متناسب با شرایط اقلیمی منطقه انتخاب گردد.