دولچه دوزی هنر تصویری کم رنگ اما واقعی، هنری که تا تبدیل به المان نشده باید فکری کرد - مجله تور یک روزه

به گزارش خبرنگار از ، به شهرستان کازرون در 120 کیلومتری غرب شیراز می رویم از کوچه پس کوچه های این شهر می گذریم تا به بازار قدیمی شاحمزه می رسیم.کارگاه کوچکی در این بازار توجه را جلب می نماید، مردی با شصت و اندی سال سن با دستانی پینه بسته در گوشه ای از این کارگاه نشسته و دولچه می دوزد، او قدیمی ترین دولچه دوز کشور است، اما همچنان پایدار برای احیا و معرفی این هنر می کوشد.جلو رفته و سلام می کنم، با مهربانی از جایش بلند می گردد و با احترام دعوت می نماید تا وارد کارگاه شوم.

روی کرسی قدیمی (چهارپایه) که در کارگاه گذاشته می نشینم، و از محمدرضا پایدار استادکار دولچه دوز کازرونی می خواهم درخصوص هنر دولچه دوزی برایمان بگوید.

محمدرضا پایدار در مصاحبه با خبرنگار از ، می گوید: دولچه ظرفی برای نگهداری آب است، این ظرف همچون یخچال عمل نموده و آب را خنک نگه می دارد.

این استادکار دولچه دوز با اشاره به اینکه دولچه ظرفی مخروطی شکل است، ادامه داد: این ظرف از پوست بز دباغی شده (چرم) و یا مشک آبخوری کهنه ساخته می گردد.

محمدرضا پایدار اضافه نمود: دولچه با سه پایه چوبی روی زمین قرار می گیرد و با سری از چوب، دهانه آن بسته می گردد.

استادکار دولچه دوز اضافه نمود: علاوه بر این، از نوار های رنگی برای تزئین، و قیچی (برای چیدن مو های پوست حیوان)، در ساخت دولچه استفاده می گردد.

وی گفت: اصلی ترین وسیله در تهیه و دوخت دولچه پوست حیوان (چرم) است.

این هنرمند دولچه دوز در مورد مراحل تهیه و ساخت دولچه اظهار کرد: پس از جدا کردن پوست حیوان از گوشت، آن را نمک زده و به مدت یک روز در نمک قرار داده می گردد سپس با قیچی مخصوص (مقراض) مو های پوست چیده و بعد پوست را در تشت گذاشته و یک کیلو جفت بلوط (میوه بلوط سه لایه دارد، لایه بیرونی که سبز است، لایه دوم جَفت و قهوه ای رنگ است و لایه سوم مغز بلوط است) در آن ریخته می گردد و یک روز نیز در جفت قرار می گیرد.

پایدار اضافه نمود: سپس پوست از جَفت خارج و ته آن را دوخته و در داخل آن، یک کیلو جَفت می ریزیم و به مدت 7 تا 10 روز این جفت ها در داخل پوست باقی می ماند و این موجب ضخامت بیشتر پوست می گردد، بعد از آن جفت را از پوست خارج نموده و آب درون آن ریخته و به مدت یک سال از آن به عنوان مشک استفاده می گردد و پس از این مدت، می توان مشک را تبدیل به دولچه کرد.

محمدرضا پایدار در مورد اندازه دولچه توضیح داد: دولچه اصلی بزرگتر است که یک نوع آن 4 لیتر آب و یک نوع آن که در گذشته برای سفره تهیه می شد 2 لیتر آب گنجایش داشت، ولی اندازه دولچه های تزئینی بسته به نظر مشتری دارد.

استادکار دولچه دوز با بیان اینکه مدت عمر یک دولچه بسته به جنس و مواظبت از آن دارد، اضافه نمود: یک دولچه ممکن است 5 تا 6 سال کار کند و یکی دیگر هم ممکن است یک سال بیشتر عمر نکند.

وی با اشاره به اینکه وسایل چرم برای تهیه دولچه اصلی به سختی فراهم می گردد، اضافه نمود: در حال حاضر بیشتر دولچه تزئینی خریدار دارد.

پایدار اظهار کرد: قبلا، چون یخچال نبود در هر خانه 3 تا 4 دولچه (اصلی) قرار داشت.

این هنرمند گفت: با ماشینی شدن زندگی، و توسعه تکنولوژی، هنر دولچه دوزی در حال فراموشی است و افراد علاقه مند برای آموزش و احیای این هنر باید اقدام نمایند.

پایدار ادامه داد: عشایر از جمله کسانی بودند که اقدام به خرید دولچه می کردند، اما امروز با اسکان عشایر و توسعه تکنولوژی، آن ها نیز استقبال چندانی برای خرید نمی نمایند.

وی اضافه نمود: اگر چه میراث فرهنگی کلاس هایی برای احیا و معرفی این هنر برگزار نموده، اما با توجه به در دسترس نبودن وسایل این صنعت و درآمد کم آن، کسی برای آموزش استقبال نمی نماید و یا حتی پس از آموزش افراد آنچنان پیگیر نیستند.

این هنرمند درباره این سوال که آیا برای افراد پولدار تزئینات بیشتری برای دولچه بکار برده می شد؟ اعلام کرد: تزئینات برای همه افراد یک جور و فقط جنس چرم دولچه متفاوت بود.

وی درخصوص اینکه قیمت های دولچه از گذشته تاکنون چقدر بوده است؟ گفت: تا آنجا که به یاد می آورم، قیمت ها از 3 هزار تومان تا 80 هزار تومان متغیر بوده است.

پایدار همچنین اضافه نمود: در حال حاضر قیمت دولچه تزئینی 25 تا 30 هزار تومان و قیمت دولچه اصلی 75 تا 80 هزار تومان است.

این هنرمند در مورد نگهداری از دولچه گفت: دولچه اصلی احتیاج به مرقبت زیاد دارد و دائم و هر روز باید درونش آب باشد و گرنه پوست دولچه خشک شده، ترکیده و تخریب می گردد، حال آنکه دولچه تزئینی احتیاج به چنین مراقبتی ندارد.

پایدار توضیح داد: در گذشته 25 کارگاه دولچه دوزی در کازرون وجود داشت که اکنون هیچ کدام وجود ندارد و بسیاری از اساتید به رحمت ایزدی پیوسته اند.

وی، با اشاره به اینکه از جمله شهرستان های بازار این هنر علاوه بر کازرون، شهرستان های استان همچون شیراز، نورآباد و استان های دیگر همچون بوشهر است، ادامه داد: همچنین از امریکا، آلمان و استرالیا متقاضی دارد.

محمدرضا معینی سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کازرون نیز در مصاحبه با خبرنگار از ، اظهار کرد: به دلیل شرایط آب و هوایی مناسب و همچنین با توجه به وجود ایل عشایر در استان، استفاده از دولچه و مشک در استان فارس رونق داشته است.

وی با اشاره به اینکه اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کازرون در حوزه آموزش اقدامات زیادی انجام داده است، ادامه داد: شناسایی صنایع دستی شهرستان همراه با اساتیدی که در این رشته فعالیت می نمایند، کاربری های صنایع دستی، حتی آسیب شناسی صنایع دستی از جمله این اقدامات است.

آموزش بیش از 200 نفر در زمینه هنر دولچه دوزی

سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کازرون توضیح داد: در یک دهه گذشته، بیش از 200 نفر در زمینه هنر دولچه دوزی آموزش دیده اند و اکنون تعدادی از آن ها از جمله 3 کارگاه متعلق به 2 نفر و یک شرکت تعاونی در این رشته فعالیت می نمایند.

محمدرضا معینی با اشاره به نوآوری های این افراد در مورد دولچه، اضافه نمود: آن ها برای احیا و معرفی دولچه، این ظرف را تبدیل به یک گلدان تزئینی نموده اند.

سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کازرون اعلام کرد: از جمله اقدامات دیگر سازمان برای احیای این هنر، معرفی دولچه به عنوان یک ظرف بسته بندی گیاهان دارویی است.

دولچه برند کازرون می گردد

وی با اشاره به اینکه دولچه به عنوان میراث معنوی شهرستان کازرون ثبت شده است، اضافه نمود: علاوه بر این میراث فرهنگی در کوشش است تا دولچه را به عنوان برند شهرستان کازرون ثبت کند و اقدامات اولیه آن اجرا شده است.

محمدرضا معینی در مورد اقدامات اجرا شده برای اشتغالزایی در این زمینه، گفت: به اشخاصی که در این حوزه فعالیت می نمایند تسهیلاتی بسته به اعتبارات داخلی اداره میراث فرهنگی پرداخت می گردد و در بازاریابی نیز به آن ها یاری می کنیم.

وی همچنین اظهار کرد: در زمینه بازاریابی و فروش دولچه نیز با اتحادیه صنایع دستی استان مذاکراتی اجرا شده است.

سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کازرون با بیان اینکه اکنون در کازرون 3 نمونه دولچه فراوری می گردد، توضیح داد: دولچه اصلی (ساخته شده از مشک) که محل نگهداری آب است و یک نمونه دیگر دولچه تزئینی است (در کارگاه ها 3 تا 4 مدل از آن تهیه می گردد) و در ابعاد کوچک تا ابعادی به اندازه دولچه معمولی تهیه می گردد و جنبه تزئینی دارد.

محمدرضا معینی با بیان اینکه نوع دیگر دولچه که در این شهرستان ساخته می گردد، دولچه پاسوئیچی است، ادامه داد: این نوع دولچه در اندازه های بسیار کوچک فراوری شده و برای ورود این هنر در زندگی مردم و آشنایی همه با این صنعت و سنت تهیه می گردد.

وی اضافه نمود: نرخ این دولچه های تزئینی و کوچک بسیار پائین است و خیلی راحت وارد خانه ها می گردد.

سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کازرون توضیح داد: از آنجا که نگهداری دولچه اصلی سخت است افراد بیشتر اقدام به خرید دولچه تزئینی می نمایند.

محمدرضا معینی با بیان اینکه میراث فرهنگی اقدام به احیای بنای حمام ملابابا، و تبدیل آن به خانه صنایع دستی نموده است، اظهار امیدواری کرد: با اقدامات اجرا شده بازار مناسبی جهت فروش و فراوری صنایع دستی برای زحمت کشان در این عرصه فراهم گردد.

با ماشینی شدن زندگی و توسعه تکنولوژی، هنر دولچه دوزی در حال فراموشی است و افراد علاقه مند برای آموزش و احیای این هنر باید اقدام نمایند.

توسعه این هنر، علاوه بر احیای آن، موجب اشتغالزایی و رونق مالی می گردد.

چه بسیار استادکاران دولچه دوزی که به دیار باقی شتافته اند، اما پایدار ها باید باشند، تا هنر دولچه دوزی پایدار بماند وگرنه باید این هنر را تنها در المان های شهری مشاهده کرد و سراغش را در کتاب ها گرفت.

چ