جزئیات دفن محمدرضا شجریان در آرامگاه فردوسی، دفن شجریان در محوطه تاریخی توس با مجوز دولت و امضای رییس جمهوری، ضوابط میراث فرهنگی در جانمایی مدفن شجریان رعایت نشد - مجله تور یک روزه

همان هم شد و شجریان به حق توانست موسیقی کلاسیک ایران را از پیچ و خم های تاریخی عبور دهد و طی 7 دهه آنرا نگاهبانی و پاسداری کند. اما همین کلام بود که خانواده استاد شجریان را از ششماه قبل که حال خسرو آواز ایران وخیم شد و محمدرضا شجریان در چندین مرحله به بیمارستان اعزام و ترخیص و باز هم راهی بیمارستان شد، به صرافت انداخت که پیگیری ها برای دریافت مجوز دفن استاد شجریان در آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی، پاسدار زبان فارسی و سراینده شاهنامه در محوطه ثبت ملی شده توس، از دولت ایران بگیرند و استاد آواز و موسیقی ایرانی را به آرزوی خود برای همجواری با حکیم ابوالقاسم فردوسی برسانند.

خبرنگاران به عنوان رسانه تخصصی حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فارغ از تمامی جهت گیری های سیاسی در تلاش برآمده است تا از جزئیات تلاش های خانواده استاد محمدرضا شجریان از حدود 7 ماه قبل تا به امروز، برای دفن استاد بی همتای آواز ایرانی در آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی در محوطه ثبت ملی شده توس که اکنون در فهرست موقت ثبت جهانی یونسکو واقع شده است، اطلاع یابد.

تلاش ششماهه برای تدفین شجریان در جوار آرامگاه فردوسی

براساس پیگیری های خبرنگاران مشخص شده است که خانواده استاد شجریان به ویژه همایون شجریان فرزند ایشان که پیشتر همکاری هایی با وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در موضوع برپایی کنسرت سی در مجموعه های تاریخی - فرهنگی ایران داشت، در پیگیری از وزارت میراث فرهنگی و دیگر نهادهای مسئول، درخواست تدفین استاد شجریان - که آنزمان شرایط مناسبی نداشت و حتی رسانه ها بارها به اشتباه خبر فوت او را منتشر می کردند- در عرصه اصلی آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی ارایه کرده بود.

اما تلاش های همایون شجریان برای در نظر دریافت مدفن استاد آواز ایران در کنار آرامگاه فردوسی بزرگ به دلایل کاملا کارشناسی شده بی نتیجه ماند. براساس موازین و قوانین میراث فرهنگی کشور، تدفین اشخاص در عرصه آثار تاریخی و فرهنگی به ویژه آثار ثبت ملی و جهانی شده کشور وجود ندارد و بدین ترتیب به هیچوجه امکان دفن استاد شجریان در آرامگاه اصلی حکیم ابوالقاسم فردوسی وجود نداشت.

تلاش های خانواده شجریان که به ادعای آن ها برای عمل کردن به وصیت نامه استاد شجریان به منظور دفن در جوار حکیم ابوالقاسم فردوسی اجرا شده بود ادامه داشت و حتی جلسات کارشناسی متعددی در وزارت میراث فرهنگی و اداره کل میراث فرهنگی استان خراسان رضوی به منظور بررسی این درخواست تشکیل شد.

کارشناسان میراث فرهنگی کشور در جلسات متعدد کارشناسی خود تشخیص دادند که تنها مکان مناسب برای دفن استاد شجریان در جوار آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی همان نقطه ای است که مهدی اخوان ثالث شاعر نامدار ایرانی دفن شده است. این مکان یابی نیز کاملا کارشناسی شده است. چون نقطه ای که اخوان ثالث دفن بود، سکویی است که از همان ابتدا برای تدفین چهره های ملی در جوار آرامگاه فردوسی در نظر گرفته شده است. به همین دلیل بود که روز قبل از تدفین استاد شجریان قبر حفاری شده در کنار مدفن مهدی اخوان ثالث به عنوان مدفن استاد شجریان در نظر گرفته شد.

درخواست خانواده استاد شجریان برای دفن پیکر مرحوم محمدرضا شجریان در آرامگاه تاریخی حکیم ابوالقاسم فردوسی به چند دلیل صورت گرفت. نخست آن که محمدرضا شجریان خود زاده شهر مشهد است. دوم آن که شجریان خود گفته بود فردوسی زبان پارسی را نجات داد و من موسیقی ایران را! سوم آن که برخی ملاحظات نیز کمک کرد که خانواده شجریان به دنبال دفن استاد در آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی باشند تا حفاظت از مقبره استاد در این محوطه تاریخی به شکل بهتری انجام شود.

تدفین در محوطه ثبت ملی شده با مصوبه هیات وزیران و امضای رییس جمهوری؟

با این حال و براساس اخبار ارسال شده به خبرنگاران از شاهدان عینی که در آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی حضور داشتند، همایون شجریان با جانمایی کارشناسی شده قبر که از سوی کارشناسان میراث فرهنگی مشخص شده بود مخالفت کرد و شبانه محل دفن استاد شجریان را تغییر داد.

کارشناسان میراث فرهنگی در مشهد به خبرنگاران خبر داده اند که حتی اصرار کارشناسان میراث فرهنگی حاضر در آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی به همایون شجریان برای دفن پیکر استاد در مکان مشخص شده بی فایده بود و همایون شجریان خود تصمیم به جابه جایی مدفن پدر به مکان مورد نظر خود در محوطه تاریخی آرامگاه فردوسی گرفت.

ناگفته پیدا است که فراهم شدن امکان دفن پیکر استاد شجریان در محوطه ثبت ملی شده آرامگاه فردوسی تنها و تنها با مصوبه هیات وزیران و امضای شخص رییس جمهوری ممکن شده است. چون براساس قوانین میراث فرهنگی دفن اشخاص در محوطه های تاریخی و فرهنگی به ویژه محوطه های ثبت ملی یا جهانی شده کشور با مصوبه هیات وزیران و امضای رییس جمهوری ممکن است.

پیشتر نیز محمود واعظی رییس دفتر رییس جمهوری در نامه ای به استاندار خراسان رضوی و وزیر میراث فرهنگی از آن ها خواسته بود با خانواده استاد شجریان برای دفن پیکر ایشان در محوطه آرامگاه فردوسی همکاری کامل صورت بگیرد.

در نامه محمود واعظی رییس دفتر رییس جمهوری حتی خبر داده شده است که خانواده استاد محمدرضا شجریان در تاریخ 17/12/98 نامه ای به شماره 160542 ارسال کرده اند که در آن درخواست دفن استاد شجریان پس از فوت ایشان را در محوطه آرامگاه فردوسی (درمحدوده مقبره مرحوم اخوان ثالث یا قطعه ای مشابه) ارایه کرده اند.

این نامه در تاریخ 17/7/1399 و درست پس از فوت استاد شجریان از سوی رییس دفتر رییس جمهوری خطاب به علی اصغر مونسان وزیر میراث فرهنگی و جعفری سرپرست استانداری خراسان رضوی صادر شده است. اما در نامه محمد واعظی به نامه دیگری نیز اشاره شده است که از سوی وزارت میراث فرهنگی در تاریخ 21/12/1398 به شماره 40722/982100 درست 4 روز پس از نامه درخواست خانواده شجریان صادر شده است. از متن نامه وزارت میراث فرهنگی در پاسخ به درخواست خانواده استاد شجریان هیچ اطلاعی در دست نیست و خبرنگاران در پیگیری های خود از وزارت میراث فرهنگی متوجه شده است که جلسات برگزار شده و حتی مکاتبات اجرا شده در اینباره در وزارت میراث فرهنگی کاملا محرمانه بوده و هیچ یک از مدیران و کارشناسان آن وزارتخانه نیز حاضر به اظهارنظر در ارتباط با موضوع دفن محمدرضا شجریان در محوطه تاریخی آرامگاه فردوسی نشده است.

همایون شجریان شبانه مکان یابی مقبره را تغییر داد

از مشهد به خبرنگاران خبر رسیده است که اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دست یاستان خراسان رضوی همکاری خوبی در موضوع تدفین پیکر مرحوم محمدرضا شجریان استاد آواز ایران در آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی داشته و حتی کارشناسان این اداره کل نیز با بررسی های کارشناسی مقبره استاد شجریان در کنار مقبره اخوان ثالث را جانمایی کرده اند تا علاوه بر حفظ ارزش های میراث فرهنگی و رعایت موازین میراثی در محوطه های تاریخی ثبت ملی شده کشور شان استاد شجریان نیز به خوبی رعایت شود.

اما مقبره استاد شجریان ناگهان تغییر می کند و براساس آنچه کارساسان میراث فرهنگی در مشهد به خبرنگاران خبر دادند، همایون شجریان شبانه تصمیم می گیرد مقبره استاد شجریان را در پیاده راه واقع در کنار حوض دایره ای سمت چپ محوطه آرامگاه فردوسی با چشم انداز مجسمه حکیم ابوالقاسم فردوسی زیر یک درخت سپیدار حفر کند. تصمیمی که براساس اخبار ارسال شده به خبرنگاران با مخالفت کارشناسان میراث فرهنگی حاضر در محل روبرو می شود و کارشناسان میراث فرهنگی هرچه تلاش می کنند تا به دلایل کارشناسانه خانواده استاد شجریان را از این تصمیم برحذر دارند، موثر واقع نشد و پیکر استاد شجریان انتها در پیاده راه آرامگاه فردوسی دفن می شود.

کارشناسان میراث فرهنگی حاضر در محل اما به خبرنگاران گفته اند، هیچکس حق ندارد جایگاه حاکمیتی میراث فرهنگی را از بین ببرد و چیزی برخلاف ضوابط و اصول فنی میراث فرهنگی به این مجموعه تحمیل کند.

به گفته آن ها، همایون شجریان فرزند استاد شجریان در یک فضای کاملا احساسی قرار داشت و هیچکس نتوانست ایشان را قانع کند که پیکر استاد شجریان نباید در پیاده راه مجموعه تاریخی آرامگاه فردوسی دفن شود. چون این پیاده راه همیشه در معرض تخریب و بازسازی و بازسازی است و از همه مهمتر آن که پیاده راه ها در مجموعه های تاریخی محل عبور تاسیسات هستند و اگر اتفاقی در تاسیسات یک مجموعه تاریخی بیفتد همیشه راه حل مشکل در پیاده راه ها تعبیه شده است.

آنطور که کارشناسان میراث فرهنگی حاضر در مجموعه آرامگاه فردوسی به خبرنگاران گفته اند، خانواده آقای شجریان بی توجه به توضیحات کارشناسی نظر خود را در این فضا به ضوابط میراث فرهنگی ترجیح دادند.

به گفته آن ها، مجموعه تاریخی فرهنگی آرامگاه فردوسی که به ثبت ملی رسیده و مراحل ثبت جهانی را می گذراند، اهمیت ویژه ای برای میراث فرهنگی دارد و از آنجا که مجموعه سیستم نیز شانیت ویژه ای برای استاد شجریان قائل است اجازه تدفین استاد شجریان در محدوده خاص کارشناسی شده را در آرامگاه فردوسی داد که متاسفانه محل دفن استاد شجریان با مکان یابی اولیه بسیار متفاوت بود و ایشان در پیاده راه دفن شدند.

به گفته یک کارشناس میراث فرهنگی حاضر در آرامگاه فردوسی، ضوابط میراث فرهنگی بسیار محکم هستند و در موضوع باغ و آرامگاه فردوسی کوتاه نمی آید. با این حال میراث فرهنگی نهایت همکاری را با خانواده آقای شجریان انجام داد که متاسفانه محل دفن ایشان با تصمیم خانواده آقای شجریان به نقطه ای منتقل شد که در کارشناسی وزارت میراث فرهنگی مطابقت نداشت.

براساس آنچه کارشناسان میراث فرهنگی استان خراسان رضوی به خبرنگاران خبر داده اند در ماجرای تدفین پیکر استاد شجریان تیمی با مدیریت اداره ارشاد مشهد و حضور اداره میراث فرهنگی، استانداری، نیروهای انتظامی و امنیتی و شهرداری مشهد تشکیل و تقسیم وظایف صورت گرفت که در این تیم کارشناسان میراث فرهنگی به لحاظ فنی در مورد جانمایی مقبره استاد شجریان نظر دادند و محل دقیق دفن پیکر مرحوم شجریان را در کنار مقبره اخوان ثالث مشخص کردند که ناگهان تصمیم خانواده شجریان تغییر می کند و به با تصمیم همایون شجریان، استاد محمدرضا شجریان در پیاده راه آرامگاه فردوسی آرام می گیرد.

به گفته کارشناسان میراث فرهنگی، باغ آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی در توس مشهد براساس الگوی باغ ایرانی طراحی شده و نمی توان بدون در نظر دریافت ضوابط میراث فرهنگی و نظرات کارشناسان میراث فرهنگی اقدام به بر هم زدن ضوابط و ایجاد تغییر در الگوی باغ و محوطه ثبت ملی شده آرامگاه فردوسی داشت.