مراقبت های لازم قبل از بارداری - مجله تور یک روزه

نویسنده: دکتر فاطمه رنجبر کوچکسرایی

عادت های خوب مادر، پیش از باردار شدن می تواند به سلامت مادر و جنین یاری کند. معمولاً اولین مراجعه خانم های باردار به پزشک حداقل 8 هفته بعد از انعقاد نطفه جنین صورت می گیرد. تا این زمان ممکن است بسیاری از مسائل برگشت ناپذیر، برای جنین پیش آمده باشد، چون اغلب اعضای حیاتی جنین در چند هفته اول حاملگی شکل می گیرند و بیش ترین ناهنجاری های جنینی و نقایص فیزیکی هم بین هفته دوم تا هشتم حاملگی به وجود می آیند.

برنامه ریزی برای بارداری و مراقبت های آن باید از ماه ها قبل از اقدام برای حامله شدن انجام گردد. بر اساس بعضی تحقیقات، این زمان حداقل سه ماه است. یعنی زوج های جوان باید حداقل سه ماه قبل از اقدام به بچه دار شدن، خود را برای این منظور آماده نمایند. بسیاری از متخصصان معتقدند، همین تأخیر در آغاز مراقبت ها باعث شده است که با وجود پیشرفت بسیار سریع مراقبت های بارداری در دو دهه اخیر، هنوز پیامدهای ناگوار حاملگی، یک مشکل عمده به حساب آید. گفته می گردد حدود نیمی از حاملگی ها ناخواسته و پیش بینی نشده است و این باعث می گردد که زوج مورد نظر فرصتی برای مراقبت های پیش از بارداری نداشته باشند. هر بارداری، باید لزوماً برنامه ریزی شده باشد و با یک پزشک یا ماما در خصوص آن هماهنگی شده باشد تا مراقبت های لازم پیش از بارداری انجام گیرد. بسیاری از مسائل با آنالیز سلامت زوجین پیش از حاملگی و توصیه آن ها به داشتن روش زندگی مناسب، قابل پیشگیری هستند.

ترک سیگار مادر باردار

سیگار کشیدن مادر باردار، رشد جنین را کند نموده و احتمال تولد نوزاد با وزن کم را تقریباً دو برابر می نماید. هم چنین سیگاری بودن زن باردار تأثیر زیادی در سقط خود به خودی، زایمان زودرس و تولد نوزاد مرده دارد. در صورت تصمیم به بارداری حتماً پیش از اقدام به آن، اعتیاد به سیگار و سایر مواد بایستی ترک گردد، در غیر این صورت بهتر است تا ترک کامل، بچه دار نشوند.

مصرف ویتامین ها، در دوران بارداری عامل سلامت جنین است

بچه ها زنانی که مقدار کافی اسید فولیک در دوران پیش از بارداری استفاده نموده اند، کم تر دچار نقایص طناب نخاعی و ناهنجاری مادرزادی ستون فقرات و نخاع شده اند. بنابراین هر خانمی قبل از حاملگی باید مولتی ویتامین حاوی اسید فولیک و ویتامین B مصرف کند تا از ناهنجاری های بالقوه ای که مغز و نخاع را تهدید می نماید، پیشگیری به عمل آورد.

واکسیناسیون مادر پیش از بارداری

همه زنان قبل از حاملگی باید از نظر ایمنی نسبت به سرخجه آزمایش شوند. سرخجه یک بیماری ویروسی واگیردار است که در صورت ابتلای مادر در حاملگی، تهدیدی جدی برای جنین خواهد بود. بنابراین باید حداقل سه ماه پیش از بارداری واکسن سرخجه برای زنانی که ایمنی ندارند، تجویز گردد. واکسن دیگری که معمولاً از آن غفلت می گردد یادآوری دیفتری - کزاز است که باید هر 10 سال یک بار تزریق گردد. در بعضی کشورها ایمنی نسبت به ویروس آبله مرغان هم آنالیز می گردد و در صورت احتیاج، به زنان مستعد واکسن تزریق خواهد شد. این بیماری هم در صورت ابتلای مادر در اوایل حاملگی، می تواند نقایص جدی در نوزاد ایجاد کند و در اواخر حاملگی ابتلای نوزاد به آبله مرغان می تواند کشنده باشد. زنانی که آسم، مسائل قلبی، ایدز و شرایط دیگری دارند که آن ها را مستعد عفونت می نماید هم ضروری است واکسن هپاتیت B بزنند و حتی برای آن ها واکسن ضدآنفلوآنزا هم توصیه می گردد.

تست غربالگری ژنتیکی

تست غربالگری ژنتیکی در ایران هم انجام می گیرد اما معمولاً در شرایطی مثل خانواده هایی که سابقه نقص لوله عصبی، بیماری متابولیک، نقایص مادرزادی قلب یا ابتلاء به بیماری خاصی دارند توصیه می گردد. علاوه بر این، خانواده هایی که در آن ها نشانگان داون، بیماری خونی سلول داسی شکل و تالاسمی، هموفیلی، دیستروفی عضلانی و فیبروزکیستیک وجود دارد، هم باید آزمایش ژنتیکی بدهند. افرادی که سابقه خانوادگی تولد نوزاد با عقب افتادگی ذهنی و اختلالات نادر کروموزومی و ژنتیکی دارند هم برای اطمینان از سلامت جنین و نوزاد آینده، ضروری است از نظر ژنتیکی آنالیز شوند.

بیماری مادر قبل از بارداری

ممکن است هر زنی قبل از حاملگی دچار نوعی بیماری باشد که با آغاز بارداری، بیماریش تشدید گردد و بر سلامت او و جنین اثر سوء بگذارد. بنابراین هر زن بیماری که تصمیم به بارداری دارد، نباید صبر کند تا بعد از حاملگی به پزشک مراجعه کند، بلکه باید از قبل با پزشک مشورت کند تا بیماریش قبل از حاملگی مهار گردد. مثلاً اگر دیابت مادر در بارداری کنترل نشده باشد، سطح بالای گلوکز در خون می تواند منجر به ناهنجاری جنینی گردد. علاوه بر این، زنانی که بیماری های روان پزشکی، آسم، صرع، لوپوس، بیماری کلیوی، قلبی و فشار خون بالا دارند هم باید قبل از تصمیم به بارداری با پزشک خود مشورت نمایند.

قطع داروهای مضر برای جنین در مادران باردار

زنان باید پیش از بارداری، مصرف داروهایی را که ممکن است برای رشد و تکامل جنین مشکل ایجاد کند، قطع نمایند. اگر نمی گردد دارویی را کاملاً قطع کرد، ضروری است آن را با انواع بی خطرتر طبق توصیه پزشک جایگزین کرد. در زنانی که به علت بیماری های اعصاب و روان، داروهای روان پزشکی مصرف می نمایند، تصمیم نهایی برای قطع یا ادامه مصرف دارو احتیاج به آنالیز دقیق وضع بیمار و شرایط او دارد.

حتی داروهای بدون نسخه هم ممکن است خطرآفرین باشند و هیچ دارویی را بدون مشورت پزشک مصرف نکنید.

کاهش وزن مادران چاق

زنان چاق باید قبل از حامله شدن وزن خود را کم نمایند، زیرا چاقی خطر زایمان زودرس و عوارض زایمان را افزایش می دهد. طبق تحقیقات، نوزادان زنان چاق، بیش تر در معرض خطر نقایص هنگام تولد مثل ناهنجاری های طناب نخاعی و قلب هستند. ضمناً چاقی می تواند عارضه فشارخون بالا در حاملگی را هم افزایش دهد. بنابراین به زنان چاق توصیه می گردد، خود را به وزن مناسبی برسانند و این کار حتماً باید زیر نظر پزشک باشد تا رژیم غذایی مناسب و حاوی پروتئین و ویتامین کافی برای آن ها در نظر گرفته گردد. برای اطمینان از سلامت حاملگی باید از یک رژیم غذایی سالم، متعادل و سرشار از انواع مواد مغذی بهره ببرید. مصرف مقدار کافی غذاهای حاوی کلسیم، فولیک اسید، آهن، ویتامین C و A اهمیت دارد. ورزش و تحرک همواره برای سلامت توصیه شده است و افرادی که قبل از حاملگی فعالیت و تحرک بیش تری داشته باشند به علت قوی بودن عضلات دور مفصل، کم تر دچار درد و مسائل مفصلی شایع در دوران بارداری می شوند. البته معمولاً به زنان ورزشکار توصیه نمی گردد که هنگام بارداری ورزش را کنار بگذارند، بلکه فقط ضروری است ورزش های سنگین را قطع نموده و به نرمش های سبک ادامه دهند. برعکس، زنانی که تا قبل از بارداری ورزش نمی کردند، لازم نیست در زمان بارداری ورزش نمایند چون به این گونه فعالیت ها عادت ندارند و این کار، بالقوه برای آن ها و جنین آن ها خطرناک است.

منبع مقاله :

رنجبر کوچکسرایی، فاطمه؛ (1389)، بهداشت روان زنان در دوران بارداری: روان و حاملگی، تهران: نشر قطره، چاپ اول

منبع: راسخون