سنت دیرینه قرق شکنی و ترویج گردشگری عشایری - مجله تور یک روزه

قرق شکنی به عنوان یک سرفصل برجسته و ریشه دار در زندگی دامداران مازندران، حکایت سنت فراموش شده سازگار کردن زندگی با طبیعت است که در سال های اخیر سر از غبار فراموشی بیرون آورده است.

همه ساله در فصل بهار وقتی که طبیعت سرسبز مازندران به روزهای پایانی بهشتی ترین ماه سال یعنی اردیبهشت می رسد، مراتع ییلاقی استان روی دام های سبک و سنگین دامداران سنتی گگردده می گردد و مازندرانی ها به این جا به جایی دام و تعلیف آن ها در مرتعی پر از علوفه که دستکم هشت ماه دست نخورده به جای مانده بود، قرق شکنی می گویند.

قرق به معنای بستن مراتع به روی دام ها است و قرق شکنی نیز به باز شدن مراتع برای چرای دام ها گفته می گردد.

مراتع منطقه ها ییلاقی همه ساله در فصل پائیز به منظور ایجاد تعادل بین ظرفیت مراتع و تعداد دام ها و بعلاوه حفظ پوشش گیاهی، بر روی دام ها بسته می گردد و پس از رشد کافی گیاهان در اواخر ماه اردیبهشت یا اوایل خرداد گگردده می گردد.

زمان شروع چرای دام ها در منطقه ها ییلاقی بر اساس پروانه چرای دامداران، شرایط رویش گیاهی منطقه و بعلاوه تغییرات جوی و آمادگی مراتع بنا به تشخیص اداره منابع طبیعی و هماهنگی با دامداران مشخص می گردد.

اگرچه تمامی منطقه ها مازندران از منتهی الیه غرب در رامسر گرفته تا آخرین نقطه شرق در گلوگاه، دارای منطقه ها و مراتع ییلاقی خاص خود هستند، ولی سنت قرق شکنی در بسیاری از این منطقه ها طی دو سه دهه گذشته به فراموشی سپرده شده بود.

احیای این سنت از اواخر دهه 80 در منطقه های از مرکز مازندران در دستور کار نهاده شد و به نظر می رسد با گذشت زمان در سال سرایت به سایر منطقه ها است.

شهرستان سوادکوه در مرکز مازندران، یکی از مهم ترین کانون های دامداری سنتی استان به شمار می رود و به همین خاطر نیز سنت قرق شکنی در این منطقه بیش از سایر منطقه ها در سال های اخیر مورد توجه نهاده شده است.

سال جاری مراسم قرق شکنی در این منطقه عصر دیروز یکشنبه با برگزاری آیین ویژه که در آن جمعی از مسئولان استانی و شهرستانی حضور داشتند، برگزار گردید.

رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سوادکوه در این مراسم گفت:

قرق شکنی در این شهرستان از سال 89 با همت این اداره، انجمن صنفی و شرکت تعاونی مرتع داران احیا شد و از آن پس همه ساله برگزار می گردد.

محمدرضا احمدی اضافه نمود:

سال جاری بیش از چهار هزار هکتار از مراتع ییلاقی منطقه برای تعلیف تابستانی دام های دامداران سنتی قرق شده بود.

وی هدف از مراسم قرق شکنی را رعایت حقوق عرفی مرتع و کاهش تخلفات اعلام نمود و گفت که سال جاری بیش از 96 درصد از دامداران به موقع وارد مرتع شده اند در حالی که در سال 90 تنها 30 درصد از دامداران از این کار استقبال نموده بودند.

احمدی دلیل استقبال روز افزون دامداران در رعایت حقوق عرفی مرتع و پرهیز از تخلف را پابرجا ماندن فرایند احیای سنت قرق شکنی اعلام نمود.

وی با اظهار این که در شهرستان سوادکوه بیش از 43 هزار هکتار مرتع وجود دارد، گفت:

در این شهرستان یک هزار و 717 بهره بردار در قالب 6 شرکت تعاونی با یک انجمن صنفی مرتع داری می نمایند.

احمدی بعلاوه به خشک سالی در مراتع و رعایت نکات فنی تأکید کرد و اضافه نمود:

طرح تلفیقی و تشویقی را برای دامدار در نظر گرفته ایم تا دامدار علاوه بر دامداری به کشت گیاهان دارویی هم بپردازد.

قرق شکنی و ترویج گردشگری عشایری

رئیس اداره امور عشایری جهاد کشاورزی مازندران هم در این مراسم یکی از برنامه های مهم این اداره را برای تقویت و یاری به معیشت دامداران، توسعه گردشگری عشایری معرفی کرد و گفت:

از دامداران می خواهیم در منطقه ای که دارای استعداد گردشگری است، با ارائه طرح، در سامانه کارا ثبت نام نمایند.

سامانه کارا با هدف ایجاد اشتغال فراگیر در منطقه ها روستایی و عشایر و شهرهای زیر 10 هزار نفر از دی ماه سال گذشته شروع به کار کرد و افرادی که دارای طرح های اشتغال زا باشند با ثبت نام در این سامانه در کوتاه ترین مدت تسهیلات کم بهره دریافت می نمایند.

سید صمد کاظمی گردشگری عشایری را یکی از شاخه های بااهمیت گردشگری معرفی کرد و اضافه نمود:

متقاضیان با ارائه طرح می توانند از تسهیلات مقرون به صرفه قیمت با سود 6 درصد برخوردار شوند.

وی گفت:

گردشگری عشایری به وسیله جذب جهانگرد یاری می نماید تا دامدار بتواند محصولات خود را به فروش برساند.

رئیس اداره امور عشایری جهاد کشاورزی مازندران بعلاوه از دامداران خواست تا کشت گیاهان دارویی را هم برای افزایش عایدی و تقویت معیشت خود در دستور کار قرار دهند.

وی با تأکید بر این که کشت گیاهان دارویی می تواند منبع عایدیزای خوبی برای دامداران باشد، بعلاوه از دامداران خواست تا نسبت به بهره گیری از بیمه عشایری هم اقدام نمایند.

کاظمی از استقبال اندک دامداران از بیمه عشایری انتقاد کرد و گفت که شرکت تعاونی امور عشایری به ویژه در استان راه اندازی شده تا دامدار از این بیمه که هیچ گونه محدودیت سنی برای آن وجود ندارد، استفاده نمایند.

حفظ مراتع، اولویت مهم قرق شکنی

سرپرست معاونت فنی و آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران منطقه ساری هم با بیان اینکه اولویت اصلی این اداره کل حفظ مراتع با پوشش های گیاهی مناسب است، گفت:

حفظ مراتع باعث ماندگاری خاک و تداوم دامداری برای نسل های آینده خواهد شد.

اسماعیل مختارپور بعلاوه حفظ مراتع را نیازمند توانمندسازی دامداران دانست و اضافه نمود:

طی چند سال گذشته طرح های چند منظوره را برای مرتع داری لحاظ نموده ایم که با توجه به ظرفیت و قابلیت ها در مراتع اجرا می گردد تا به دامدار فشار کمتری وارد گردد.

وی با اعلام اینکه یکی از برنامه های اساسی باید حفظ منابع آبی باشد، گفت:

مهم ترین فاکتور در این زمینه پوشش گیاهی مراتع است.

مختار پور با بیان اینکه در گذشته قرق شکنی و ورود دام به مراتع با دقت انجام نمی شد، گفت:

هم اکنون این مراسم با برنامه ریزی مناسب در حال اجرا شدن است و مرتع داران به این بینش رسیده اند که باید مراتع خود را حفظ نمایند.

بر اساس آمارهای رسمی حدود 648 هزار هکتار جنگل و 908 هزار هکتار مرتع از گلوگاه تا علمده نور تحت حوزه استحفاظی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران منطقه ساری قرار گرفته است.

در استان مازندران دو اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری در ساری و نوشهر مستقر است.