ترفندهایی برای خلاصه نویسی درس و کتاب، با این روش ها وقتتان را ذخیره کنید - مجله تور یک روزه

چرا باید خلاصه نویسی داشته باشیم ؟

1- یادگیری آسان تر و موثرتر (یک بار نوشتن معادل 8 بار خواندن است)

2- یادآوری بهتر مطالب

3- دسته بندی اطلاعات

4- مطالعه فعالانه (تمرکز و درگیری بیشتر در مطالعه)

5- انتقال اطلاعات به حافظه بلند مدت (کم شدن حجم مطلب و افزایش تعداد مرور)

در کل، مباحث از نظر قالب کلی به سه دسته ی: تمرینی، خواندنی و حفظی تقسیم می شوند. خلاصه نویسی برای هرکدام از این دسته ها با یکدیگر تفاوت دارد.

مباحث تمرینی، مباحثی هستند که با حل تست و تمرین زیاد یاد گرفته می شوند و تسلط داوطلب به این مباحث تنها به وسیله تمرین (تست) زیاد ممکن می گردد. به عنوان مثال: قواعد عربی، آرایه و قرابت ادبیات، قواعد و متن زبان انگلیسی، حسابان، هندسه، گسسته، مسائل فیزیک و شیمی، ریاضیات، مسائل زیست شناسی، عربی اختصاصی، مسائل اقتصاد، منطق، فلسفه، آرایه، عروض و قاقیه و ... جزو مباحث تمرینی قرار می گیرند.

مباحث خواندنی، مباحثی اند که اکثر دانش آموزان آن را حفظی می نامند، اما آن را باید از مباحث حفظی تمیز داد. در مباحث خواندنی بیش از آنکه حفظ کردن مطالب مهم باشد، باید استدلال نهفته در مطلب را درک کرد؛ یعنی هر مطلب حفظ کردنی در این مباحث دارای استدلال است و علاوه بر حفظ آن، باید دلیل آن نیز فهمیده گردد. به عنوان مثال: دین و زندگی، تعاریف فیزیک، بسیاری از مباحث زیست شناسی، بعضی از مباحث شیمی، بسیاری از مباحث زمین شناسی، تعاریف اقتصاد، روانشناسی، جامعه شناسی و ... جزو مباحث خواندنی هستند.

مباحث حفظی، مباحثی اندکه صرفاَ باید حفظ شوند و هیچ علت و دلیلی در پس این مطالب نیست یا حداقل پیدا کردن علت و دلیل آن سودی برای شما ندارد. به عنوان مثال کلمه کش در ادبیات که به معنای بغل کردن است، استدلالی برای این که چرا این معنی را دارد وجود ندارد، پس باید صرفاَ حفظ گردد. مباحثی مثل لغات و تاریخ ادبیات، لغات عربی و زبان انگلیسی، فرمول های ریاضی و فیزیک، واکنش ها و بعضی از مباحث شیمی، بعضی از جداول و دسته بندی ها و قید های زیست شناسی و زمین شناسی، بسیاری از مطالب تاریخ و جغرافیا و فرمول های اقتصاد جزو مباحث حفظی قرار می گیرند.

شاید برای شما این سوال پیش آمده باشد که چرا این نوع دسته بندی مباحث در این مقاله مطرح شد. دلیل آن این است که روش خلاصه نویسی مباحث با توجه به نوع تمرینی، حفظی یا خواندنی متفاوت است و در ادامه در خصوص آن شرح داده خواهد شد.

خلاصه نویسی مباحث تمرینی

بهترین زمان برای انجام این سه مرحله به این صورت است که هر زمان قسمتی از یک فصل تدریس شد، شما الگوی یادآوری همان قسمت را در یک کاغذ چرک نویس رسم و لای کتاب یا جزوه نگهداری می کنید، به همین طریق تا پایانی فصل ادامه می دهید، در پایانی فصل، با استفاده از محتوای تمام چرک نویس ها، یک الگوی یادآوری کامل برای کل فصل یا مبحث بازنویسی می کنید. اگر بعد از این کار نکته مهمی را بدست آوردید و احساس کردید از اهمیت برخوردار است، آن را وارد خلاصه نویسی خود کنید. الگوی یادآوری با استفاده از تصویری کردن متن، یادآوری مطالب را سریع تر می نماید.

خلاصه نویسی مباحث خواندنی

در این مباحث نیز خوب است که الگوی یادآوری رسم کنید، اما در صورت عدم تمایل می توانید از روش حاشیه نویسی بهره ببرید. برای حاشیه نویسی، در حین خواندن درس، دور کلیدواژه ها و نکات مهم خط بکشید و سوالاتی طرح نموده و در حاشیه کتاب بنویسید. بعضی نکات مهمی را که از تست ها و یا از کلاس به دست آورده اید نیز در حاشیه کتاب بنویسید. برای هر پاراگراف یک عنوان مشخص کنید تا مطالب دسته بندی شوند. (دور پاراگراف هایی که خودشان عنوان دارند یک مستطیل بکشید تا جزو دسته بندی خودتان به حساب بیاید.) در پایان یک نمودار کلی از محتوای کل فصل یا هر صفحه رسم کنید تا با یک نگاه متوجه محتوا های اصلی مبحث بشوید.

خلاصه کردن مباحث حفظی

در این مباحث به هیچ وجه الگوی یادآوری نمی توان رسم کرد و به جای آن باید از فیش نویسی بهره ببرید. یعنی برگه کاغذی کوچکی (فیش) را آماده نموده و در یک سمت آن بخشی از مطلب که باعث یادآوری می گردد و در سمت دیگر بخش اصلی (یا جواب) را بنویسید. به عنوان مثال یک واکنش شیمی را در یک سمت برگه و شرحات آن را در سمت دیگر می نویسید.

این فیش نویسی ها را در طول هفته هر شب (30 دقیقه) دوره کنید. (به طور مثال می توانید در هفته به زبان و ادبیات هرکدام دو شب و به عربی، دینی و واکنش های شیمی و فرمول های فیزیک و ریاضی نیز هرکدام 1 شب اختصاص دهید.) در پایانی تدریس فصل اگر فیشی را یادآوری کردید آن را وارد الگوی یادآوری یا حاشیه نویسی درس کنید. در غیر این صورت آن فیش را نگه دارید تا با فیش های فصل بعدی بار دیگر مرور کنید.

نکات تکمیلی برای خلاصه نویسی

از به کار بردن جملات طولانی اجتناب و از علایم اختصاری بهره ببرید.

خلاصه نویسی باید جامع باشد.

از نوشتن بدیهیات در خلاصه نویسی بپرهیزید.

در خلاصه نویسی از رنگ های مختلف بهره ببرید. (این کار باعث تحریک بیشتر حافظه تصویری می گردد)

در درس های فرمولی خلاصه نویسی را می توان با نوشتن فرمول ها و رسم اشکال انجام داد.

به نکته برداری خود اعتماد نموده و نگران چیز هایی که نمی نویسید نباشید. احتیاج نیست تمام جزئیات را وارد خلاصه نویسی کنید. این طور نیست که جزوه و کتاب دیگر خوانده نشوند. پس وسواس به خرج ندهید و اگر نکته ای را هم ننوسید بعداً در تست ها آن را خواهید دید.

آن چه را که از مطلب خوانده شده می فهمید، یادداشت کنید. نکات، کلمات یا جملات را به گونه ای بنویسید که با خواندن آن، کل مطلب برای شما یادآوری گردد.

سعی کنید تا جای ممکن از خلاصه نویسی دیگران (معلمان، کتاب های یاری آموزشی و داوطلبان برتر) استفاده نکنید. زیرا نظم ذهنی دیگران لزوماً مانند نظم ذهنی شما نیست.

همه خلاصه نویسی ها در یک فرم ثابت قرار بگیرند (به عنوان مثال همگی در کاغذ A4 نوشته شوند.) و یک جا نگهداری شوند.

در حاشیه نویسی دروس خواندنی اگر حس می کنید کتابتان شلوغ می گردد لابه لای کتابتان کاغذ های سفید قرار بدهید و کل کتاب را سیمی کنید.

شاید به نظر داوطلبان خلاصه نویسی کاری سخت و وقت گیر باشد، اما با توجه به مطالب فوق خلاصه نویسی یک سرمایه گذاری است. داوطلبان تا روز آزمون سراسری بایستی دفعات زیادی مباحث مختلف را مرور نمایند. در نتیجه با کمی صرف وقت بیشتر در هنگام مطالعه، مرور مطالب فرایندی سریع تر و راحت تر خواهد شد، پس اگر در طولانی مدت به آن نگاه کنیم باعث صرفه جویی نیز می گردد و به این طریق عاملی برای پیشی دریافت از سایر داوطلبان خواهد بود.