یادادشت، ترکیه و پیامدهای جنگ احتمالی با سوریه - مجله تور یک روزه

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران٬ همچنان که انتظار می رفت٬ تنش بین ترکیه و سوریه بالا گرفت و کشته شدن 33 نظامی ترکیه در ادلب٬ موجب آن شده که تحولات شمال غربی سوریه به یک باره بر تمام موازنات موجود اثر بگذارد.

پشتیبانی نظامی و سیاسی از مخالفین سوری توسط آنکارا و پیروزی آنان در سراقب٬ منجر به بالا رفتن هزینه ها شد و چانه زنی در مذاکرات طولانی بین مقامات نظامی و امنیتی آنکارا - مسکو٬ منجر به آن خاتمه بندی و نتیجه ای نشد که مد نظر رئیس جمهور ترکیه رجب طیب اردوغان بود.

اردوغان به دنبال آن بود که پس از پیروزی در سراقب٬ در چند نقطه دیگر نیز از دست بالا برخوردار شده و موازنات را به شکلی تغییر دهد که در مذاکرات دوجانبه چند روز آینده با ولادیمیر پوتین و مذاکره سه جانبه با ایران و روسیه٬ از توان مانور بیشتری برخوردار گردد. اما شواهد نشان داد که روس ها واقعاً در ماجرای ادلب اهل بلوف نیستند و با در نظر دریافت همه جوانب٬ ترکیه را در موقعیت آچمز قرار داده اند. حالا سوال اینجاست: آیا ترکیه با سوریه وارد جنگ می گردد؟

برای پاسخ دادن به چنین سوالی٬ باید پیش از هر چیز٬ این واقعیت را بپذیریم که قدرت نظامی ارتش ترکیه بسیار فراتر از ارتش سوریه است. اما در صورت شروع یک جنگ احتمالی٬ فاکتورهای مهمی همچون روسیه و محورهای منطقه ای٬ موجب آن می گردد که ترکیه با وجود برخورداری از فزونی نظامی٬ متحمل هزینه های سنگینی گردد.

از همان شروع فرایند مذاکرات آستانه و قرار دریافت ترکیه در کنار ایران و روسیه٬ همراهی اردوغان بنا به مصلحت بود و نه تغییر رویکرد و راهبرد. به عبارتی دیگر٬ اردوغان با این دلیل و انگیزه وارد جهت مذاکرات آستانه با روسیه و ایران شد٬ که هم در ژنو و همراهی با آمریکا و سازمان ملل امتیاز بگیرد و هم در آستانه.

از دیگر سو٬ ایران و روسیه نیز بنا به دلایل متعدد٬ از جمله سیالیت تحولات سوریه و شرایط جغرافیایی و مصلحت های خاص٬ هیچگاه نتوانستند آنکارا را وادار نمایند که در بحران سوریه٬ رویکردی مشابه مسکو و تهران داشته باشد.

ترکیه هم در ماجرای شرق و غرب فرات و عملیات های موسوم به سپر فرات٬ شاخه زیتون و چشمه صلح٬ در مصاف با نمودهای تحت امر پ.ک.ک به سوریه هجوم برد و هم در بعضی مقاطع جنگ در نوار مرزی طولانی خود٬ با سازماندهی مجدد و تشکیل نیروی یکپارچه دویست گروه معارض سوری٬ سازمان شبه نظامی بزرگ و پرشماری به نام ارتش ملی سوریه ایجاد کرد که بنا به اخبار منتشر شده توسط بعضی رسانه های ترکیه٬ استعداد نفرات این نیرو٬ بین 120 تا 150 هزار نفر است.

شکی نیست که سازماندهی مجدد و حمایت کامل از این همه معارض سوری٬ حاکی از حسن نیت ترکیه برای بها دادن به راه حل سیاسی برای گذر از بحران سوریه نیست و می شد پیش بینی کرد که دیر یا زود٬ در این جهت پرپیچ و خم٬ راه ترکیه از روسیه و ایران جدا می گردد. بنابراین آن چه در شمال غربی سوریه روی داده٬ مطلقاً یک اتفاق غیرمترقبه و حیرت آور نیست.

ترکیه پس از تغییر استراتژی روسیه و سوریه در خصوص ادلب و به نمایش گذاشتن اراده ای جدی برای گگرددن این گره کور٬ این واقعیت را درک کرد که پاکسازی کامل ادلب و استیلای حاکمیت بشار اسد بر این منطقه٬ به معنی خاتمه زودرس توان معارضین سوری تحت حمایت آنکارا برای اثرگذاری بر معادلات ساخت قدرت در آینده سوریه است.

در همین راستا٬ تحلیل سیاسی - نظامی سران ترکیه در خصوص ادلب و شمال غربی سوریه٬ بر حول این فرضیه دو محوری شکل گرفته است:

1.درگیر شدن با سوریه و حمله به ارتش تحت امر بشار اسد٬ الزاماً به معنی درگیر شدن با ارتش روسیه نیست.

2.در تقابل با ارتش سوریه٬ تاکتیکی همچون زهر چشم دریافت٬ ضربت کاری زدن و ترک صحنه٬ هزینه بالایی ندارد و می توان با استفاده از چنین تاکتیکی٬ از بلایا و هزینه های سنگین جنگ فرسایشی و طولانی مدت٬ فرار کرد.

حالا در میدان عمل مشخص شده که هر دو محور فرضیه ترکیه٬ تنها در صورتی می تواند معقول باشد که روسیه٬ همان روسیه ای باشد که در در اتاق فکر تیم سیاسی - امنیتی اردوغان تعریف شده و این ابرقدرت٬ به مثابه کشوری قلمداد شده که اولاً به اندازه کافی عمل گرا است و رابطه با ترکیه را قربانی حمایت از بشار اسد نمی کند. دوم این که به منظور حفظ ثبات در شمال سوریه٬ امتیازاتی به آنکارا می دهد. شاید همین جاست که می توان خطای ترکیه در تحلیل و پیش بینی رفتار و واکنش احتمالی روسیه٬ به وضوح دید.

برخلاف آن چه تیم اردوغان تصور نموده٬ روسیه در مقام قدرت سیاسی و نظامی بزرگی که در غیاب آمریکا توانسته در سوریه و حوزه مدیترانه از فزونی و توان بالایی برخوردار گردد٬ حاضر نیست به یکی از شرکایش اجازه دهد که بازی را بر اساس خواسته های خود٬ مدیریت کند.

روس ها در سه هفته اخیر٬ در بیش از 7 نشست سطح بالای نظامی و امنیتی٬ بارها مواضع خود را تکرار نموده و صراحتاً اعلام کردند که حاضر نیستند امتیاز دهند. آنان بر این مساله تاکید کردند که مشخص ضرب الاجل از سوی اردوغان برای عقب نشینی نیروهای بشار اسد از ادلب٬ یک درخواست معقول نیست و نمی توانند چنین چیزی را بپذیرند.

از دیگر سو٬ حالا که ترکیه در این میدان در یک عملیات سریع و دفعتی٬ 33 نیروی نظامی خود را از دست داده٬ باید برای مدیریت صحنه کاری کرد و اجازه داد که در گوشه ای از این معرکه بزرگ٬ موازنه برقرار گردد و ترکیه بتواند به شکلی مقابله به مثل کند که دولت اردوغان٬ هم در افکار عمومی داخل ترکیه و هم در سطح منطقه و جهان٬ همچون یک نیروی شکست خورده ضعیف٬ به چالش کشیده نگردد.

بنابراین می توان پیش بینی کرد که تنش بین ترکیه و سوریه فعلاً ادامه پیدا کند و روسیه نیز از حالا با اعلام لغو ملاقات چند روز آینده اردوغان و پوتین٬ نشان داده که به فکر مدیریت صحنه است و میخواهد به شکل موقت٬ خاتمه دادن به ماجرای ادلب را متوقف کند و در همان حال٬ ممانعت از تقابل و تخاصم میدانی٬ مستقیم و طولانی مدت بین ترکیه و سوریه را به شکل جدی در دستور کار قرار دهد.

محمد علی دستمالی کارشناس مسائل سیاسی ترکیه